Η Natalia Gavrilița ξέρει ότι είναι σε δύσκολη θέση. Είναι, τελικά, δουλειά του πρωθυπουργού της Μολδαβίας να προβάλλει τον έλεγχο, μια εύκολη ηρεμία, την αίσθηση ότι όλα θα πάνε καλά. Αλλά η Γαβριλίτσα γνωρίζει επίσης ότι οι ανθρωπιστικές συνέπειες από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία φθείρουν τις ραφές του έθνους της, το οποίο από ορισμένες μετρήσεις είναι το φτωχότερο στην Ευρώπη. Έτσι, καθώς ολοκληρώνουμε τη συνέντευξή μας στην πρωτεύουσα, το Κισινάου, κουβεντιάζοντας μπροστά στην τρίχρωμη σημαία του έθνους της με το ανάγλυφο μοτίβο του αετού, επιθεωρεί τον εαυτό της.
«Ίσως θα έπρεπε να ήμουν πιο δυνατή στην ανάγκη για βοήθεια», σκέφτεται δυνατά. «Επειδή χρειαζόμαστε πράσινους διαδρόμους [taking refugees to third countries], χρειαζόμαστε βοήθεια, χρειαζόμαστε εμπειρογνωμοσύνη, χρειαζόμαστε βοήθεια για να αντιμετωπίσουμε οικονομικές ανησυχίες. Είμαστε μικροί και έτσι ο πανικός μπορεί γρήγορα να αποδυναμώσει την ισορροπία της οικονομίας».
[time-brightcove not-tgx=”true”]
Διαβάστε περισσότερα: Πώς χάνει ο Πούτιν στο δικό του παιχνίδι παραπληροφόρησης στην Ουκρανία
Η εισβολή του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία έκανε πολλά πράγματα: έστειλε 2 εκατομμύρια πρόσφυγες βιαστικά σε γειτονικές χώρες, ανέτρεψε την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης, διέκοψε τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και αναζωογόνησε τους φόβους για πυρηνικό πόλεμο. Όμως, όπως συμβαίνει με κάθε φασαριόζικη γειτονιά, οι μικρότερες υποφέρουν περισσότερο και δεν είναι μικρότερες από την περίκλειστη Μολδαβία, της οποίας ο πληθυσμός 2,6 εκατ είναι λιγότερο από του Σικάγο.
Ωστόσο, το χαρισματικό έθνος είχε ήδη υποδεχθεί τουλάχιστον 270.000 πρόσφυγες από την πολιορκημένη Ουκρανία—η οποία περιβάλλει τη Μολδαβία σε τρία σημεία πυξίδας, με τη Ρουμανία στα δυτικά—όταν το TIME κάθισε με τη Γαβριλίτσα στο γραφείο της, στις 8 Μαρτίου. Και παρά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ΙΑΔ 13.000 $ πέρυσι – μεταξύ Παραγουάης και Αιγύπτου – η ζεστασιά αυτού του καλωσορίσματος ήταν εκπληκτική. Οι απλοί Μολδαβοί άνοιξαν τις καρδιές και τα σπίτια τους στην εισροή, μεταφέροντας σούπα και ιατρικές προμήθειες στα σύνορα ή στέκονταν έτοιμοι με ένα χαμόγελο και μια αγκαλιά.
Οι αφίξεις με διαθέσιμο εισόδημα έχουν συνωστιστεί σε ξενοδοχεία και διαμερίσματα, τα παιδιά τρέχουν άγρια σε μαρμάρινα λόμπι και τα επιχειρηματικά κέντρα έχουν μετατραπεί σε αυτοσχέδιους βρεφονηπιακούς σταθμούς. Στο Chișinău Arena, εκατοντάδες κούνιες έχουν κατατεθεί με ουκρανικές οικογένειες που δεν έχουν πού αλλού να πάνε. «Ήταν μια κινητοποίηση ολόκληρης της κοινωνίας», λέει περήφανα η Gavrilița. «Αλλά φτάνουμε πολύ γρήγορα τις δυνατότητές μας».
Διαβάστε περισσότερα: «Είναι καθήκον μας να βοηθήσουμε». Η Ανατολική Ευρώπη ανοίγει τις πόρτες και τις καρδιές της στους ανθρώπους που φεύγουν από την Ουκρανία
Για το σκοπό αυτό, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν έφτασε στη Μολδαβία στις 6 Μαρτίου για να δείξει υποστήριξη και να υποσχεθεί 18 εκατομμύρια δολάρια τα επόμενα χρόνια για να «ενδυναμώσει και να διαφοροποιήσει» τον ενεργειακό τομέα της Μολδαβίας. «Η ενεργειακή ασφάλεια είναι πραγματικά κρίσιμη για τη διατήρηση της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας κάποιου», είπε ο Blinken.
Το ίδιο ισχύει και για τη διατήρηση των ρωσικών αρμάτων μάχης και των δυνάμεων των στρατιωτών εκτός των συνόρων, αλλά σε αυτό το σημείο η Ουάσιγκτον είναι πιο επιφυλακτική. Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν χρησιμοποίησε την πρώτη του ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης για να υποσχεθεί ότι θα υπερασπιστεί «κάθε ίντσα» του εδάφους του ΝΑΤΟ, αλλά πρόσθεσε ότι «οι δυνάμεις μας δεν πηγαίνουν στην Ευρώπη για να πολεμήσουν [for] Ουκρανία.” Ούτε η Ουκρανία ούτε η Μολδαβία είναι μέλη του ΝΑΤΟ.
«Οι Μολδαβοί πρέπει να είναι πολύ νευρικοί», λέει ο Daniel Fried, πρώην βοηθός υπουργός Εξωτερικών και πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Πολωνία. «Ο Μπάιντεν τράβηξε μια σκληρή γραμμή ασφαλείας και η Μολδαβία βρίσκεται στη λάθος πλευρά».
Το άγχος είναι πράγματι χειροπιαστό. Την ομιχλώδη πρώτη πρωινή ημέρα της εισβολής της Ρωσίας, στις 24 Φεβρουαρίου, οι ντόπιοι στην χαμηλωμένη πρωτεύουσα της Μολδαβίας μπορούσαν να ακούσουν πυρά πυροβολικού από το δρόμο. Ο εναέριος χώρος της Μολδαβίας έκλεισε μόλις ξεκίνησε η εισβολή. Την 1η Μαρτίου, ένας ισχυρός σύμμαχος του Πούτιν, ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο, έδωσε μια έκτακτη τηλεοπτική ομιλία στο συμβούλιο ασφαλείας του, περιγράφοντας λεπτομερώς το σχέδιο εισβολής του Κρεμλίνου σε έναν τεράστιο χάρτη που φαινόταν να περιλαμβάνει τη Μολδαβία για κατοχή. Όταν κάλεσε τον Πρέσβη της Λευκορωσίας για εξηγήσεις, η Gavrilița είπε ότι «ο χάρτης ήταν μια παρεξήγηση», λέει. «Φυσικά, δεν πιστεύουμε ότι αυτή είναι μια ικανοποιητική απάντηση».
Καθώς οι μάχες πλησιάζουν, οι Μολδαβοί σε όλο το κοινωνικό και πολιτικό φάσμα αναρωτιούνται αν θα μπορούσαν να είναι οι επόμενοι. Η πολιορκημένη Οδησσός της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας βρίσκεται μόλις 35 μίλια. από τα κοινά σύνορα. Για τον Igor Munteanu, πρώην βουλευτή της Μολδαβίας και πρεσβευτή στις ΗΠΑ, τα σχόλια του Μπάιντεν που περιγράφει τα όρια της αμερικανικής απάντησης ήταν «σχεδόν μια πρόσκληση για τον Πούτιν να επεκταθεί», λέει. «Εάν η Ρωσία νιώσει ότι υπάρχει αδυναμία, θα την εκμεταλλευτεί. Η Μολδαβία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή για να είναι το επόμενο θύμα αυτού του πολέμου».
Μια χώρα στον γκρεμό
Η απομάκρυνση της κατάκτησης θα αποτελούσε μια ζωντανή, αν και αόριστα μεσαιωνική, προσθήκη στο βιογραφικό της Γαβριλίτσα. Αφού αποφοίτησε από τη Νομική στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μολδαβίας, συνέχισε με μεταπτυχιακό στη δημόσια πολιτική στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ προτού αναλάβει διάφορες θέσεις ανάπτυξης στην Ανατολική Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Υπηρέτησε ως εκτελεστική διευθύντρια του Προγράμματος Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης της Παγκόσμιας Τράπεζας προτού εισέλθει στην πολιτική στην πατρίδα της, όπου διετέλεσε υπουργός Οικονομικών.
Η ανάπτυξη, και όχι η επιβίωση, ήταν το επίκεντρό της. Τα προβλήματα της Μολδαβίας κυριαρχούνται από μια θολή οικονομία. Το 2019, περίπου 246.000 Μολδαβοί μετανάστες ήταν εργάζονται ή είναι έτοιμοι να ζήσουν στο εξωτερικό σε προσωρινή βάση, περίπου το 27% του συνολικού εργατικού δυναμικού και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο. Τα εμβάσματα αντιστοιχούσαν σε 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια, ή 16% του ΑΕΠ, το ίδιο έτος.
Στο εσωτερικό, η βιομηχανία παραδοσιακά έτεινε προς τη γεωργία, ιδιαίτερα το κρασί, το οποίο αντιπροσώπευε 80 εκατομμύρια δολάρια σε εξαγωγές το 2019. Αλλά εν μέρει χάρη στη Ζώνη Βαθύς και Συνολικής Ελεύθερων Συναλλαγών του 2014 (DCFTA), η οποία μειώνει τους δασμούς και εξομαλύνει τις τελωνειακές διαδικασίες με την ΕΕ. το έθνος μετατρέπεται σε κόμβο κατασκευής αυτοκινήτων και πληροφορικής. Η πανδημία, οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας και η ενδημική διαφθορά ήταν σίγουρα σημαντικά αντίθετα. Αλλά το μέλλον γινόταν λαμπρότερο. ΑΕΠ αναπτυγμένος 21,5% το δεύτερο τρίμηνο του περασμένου έτους.
Σήμερα, το Κισινάου είναι ένας συνδυασμός κατεστραμμένων σοβιετικών πολυκατοικιών με τον περίεργο γυάλινο πύργο γραφείων να φυτρώνει μέσα από ραγισμένους δρόμους. Την ημέρα πριν ρωσικά τανκς εισέλθουν στην Ουκρανία, η Gavrilița ολοκλήρωσε ένα διεθνές συνέδριο για την εθνική αναπτυξιακή στρατηγική, συμπεριλαμβανομένων μακροπρόθεσμων σχεδίων για στρατηγικές υποδομές και επενδυτικά έργα για την ενίσχυση του βιοτικού επιπέδου. Όμως, καθώς τα γεγονότα ξεφεύγουν από τον έλεγχο της Μολδαβίας, η κυβέρνησή της δεν μπορεί πλέον να «επικεντρωθεί στη βελτίωση της ζωής των [our] οι πολίτες.”
Ο τυχοδιωκτισμός του Πούτιν έχει ρίξει μια αβεβαιότητα σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη. Σχεδόν όλο το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο περνά από την Ουκρανία και οι μάχες στους πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας έχουν προκαλέσει έντονη ανησυχία. Οι Μολδαβοί που μπορούν να ανιχνεύσουν την καταγωγή τους από τη γειτονική Ρουμανία μπορούν να υποβάλουν αίτηση για διπλή υπηκοότητα, καθιστώντας σημαντικό αριθμό Μολδαβών επιλέξιμους για ρουμανικά διαβατήρια ΕΕ και, επομένως, ικανούς να εργαστούν σε ολόκληρο το μπλοκ. (Η Πρωθυπουργός είναι ανάμεσά τους, για τα οποία έχει δεχτεί επικρίσεις στο εσωτερικό.) Τα οικονομικά σχέδια της Γαβριλίτσας αντιμετωπίζουν τώρα τις διπλές πιέσεις της απορρόφησης εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων, ενώ —αν επιμείνει η αστάθεια— διαφαίνεται η προοπτική ενός εγχώριου εργατικού δυναμικού να αναζητά θέσεις εργασίας αλλού.
Στις 3 Μαρτίου, καθώς ο πόλεμος μαινόταν δίπλα, η Μολδαβία επίσημα εφαρμοσμένος για ένταξη στην ΕΕ Είναι μια επικίνδυνη κίνηση, δεδομένου ότι το φλερτ της Ουκρανίας με το μπλοκ ήταν ίσως το έναυσμα για την εισβολή του Πούτιν. Ο Gavrilita λέει ότι η άνοδος στην ΕΕ ήταν «ένα λογικό επόμενο βήμα», αλλά παραδέχεται ότι η επιθυμία «επιταχύνθηκε» από την κρίση: «Νομίζω ότι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου».
Περπάτημα σε τεντωμένο σκοινί
Οι φιλοδοξίες της Μολδαβίας για την ΕΕ ήταν σχεδόν μυστικές. Από το 2014, κάθε κυβερνητικό κτίριο φέρει την εθνική και τη γαλάζια σημαία της ΕΕ δίπλα δίπλα. Αλλά η εκτίμηση της αντίδρασης του Πούτιν υπό το φως των πρόσφατων γεγονότων είναι δύσκολη. Η Μολδαβία ξοδεύει μόλις το 0,4% του ΑΕΠ για την άμυνα και οι «λιλιπούτειες» δυνάμεις ασφαλείας της, όπως το θέτει ο Mutaneau, αποτελούνται από μόλις 8.000 στρατιώτες και 18.000 αστυνομικούς.
Η Μολδαβία, όπως και η Ελβετία, έχει τις ρίζες της στην ασφάλειά της στη συνταγματικά κατοχυρωμένη ουδετερότητα. Όμως, όπως η Ουκρανία, πέρασε μισό αιώνα ως μέρος της Σοβιετικής Ένωσης, τη διάλυση της οποίας ο Πούτιν αποκαλεί «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή» της εποχής μας. Στην πραγματικότητα, τα ρωσικά στρατεύματα βρίσκονται ήδη στη Μολδαβία – περίπου 1.700 από αυτά υπολογίζεται σε μια μη αναγνωρισμένη αποσχισθείσα επαρχία πιστή στο Κρεμλίνο που ονομάζεται Υπερδνειστερία.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Υπερδνειστερία το 1990 κήρυξε τη δική της ανεξαρτησία και ακολούθησε μια σύντομη αλλά αιματηρή σύγκρουση. Από τις 21 Ιουλίου 1992 τηρείται εκεχειρία, αν και το κράτος παραμένει σε αδιέξοδο, μη αναγνωρισμένο από κανένα μέλος του ΟΗΕ. Ωστόσο, ένα επιβλητικό άγαλμα του Λένιν που δεσπόζει πάνω από το κτήριο του μπρουταλιστικού κοινοβουλίου είναι ένας ξεκάθαρος δείκτης πίστης. Εξακολουθεί να υποστηρίζεται από τη Ρωσία λόγω της σταθερής παροχής δωρεάν αερίου που χρηματοδοτεί την παραγωγή ενέργειας και τα έργα τήξης. (Από το 2019, η ρωσική κρατική ενεργειακή εταιρεία Gazprom χρωστούσε 8 δισεκατομμύρια δολάρια από την Υπερδνειστερία, αν και η Gazprom δεν έδειξε επείγουσα ανάγκη να εισπράξει.)
Σε λίγους στη Μολδαβία έχει χαθεί ότι ο ρωσικός έλεγχος της νότιας Ουκρανίας θα παρείχε μια χερσαία γέφυρα στην Υπερδνειστερία, όπου αναφέρεται ότι υπάρχει η μεγαλύτερη χωματερή πυρομαχικών της Ανατολικής Ευρώπης στην Cobasna, που περιέχει 20.000 τόνους όπλα της σοβιετικής εποχής. Η Gavrilița είναι η πρώτη που παραδέχεται ότι η Μολδαβία θα ήταν αδύναμη να αποτρέψει την απόσχιση της Υπερδνειστερίας για να ενταχθεί στη Ρωσία, εάν το επιθυμούσε, ή το Κρεμλίνο. «Ως ουδέτερη χώρα, δεν έχουμε χτίσει καμία στρατιωτική ικανότητα για πόλεμο», λέει.
Τόσο στενό είναι το τεντωμένο σχοινί που πρέπει να περπατήσει η Γαβριλίțα που, ενώ καταδικάζει την εισβολή του Πούτιν και προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια στους Ουκρανούς, η Μολδαβία σταμάτησε να συμμετάσχει στις κυρώσεις στη Ρωσία. «Η οικονομική, ενεργειακή και κοινωνική μας ανθεκτικότητα δεν μας επιτρέπει να κάνουμε τέτοια βήματα, ιδιαίτερα με αυτόν τον πόλεμο που διεξάγεται αυτή τη στιγμή κοντά μας», λέει ο Πρωθυπουργός. (Η ΕΕ, υποκύπτοντας στις δικές της σκληρές πραγματικότητες, συνεχίζει να αναπληρώνει το πολεμικό σεντούκι του Πούτιν με αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων κάθε μέρα.)
Διαβάστε περισσότερα: Ο κόσμος παρακολουθεί τη Ρωσία να εισβάλει στην Ουκρανία. Αλλά τα ρωσικά μέσα λένε μια διαφορετική ιστορία
Σε ένα άλλο μέτωπο, ωστόσο, η Gavrilița παλεύει με την «ένταση της παραπληροφόρησης και των ψεύτικων ειδήσεων», λέει. Η Μόσχα γεμίζει τα τοπικά μέσα ενημέρωσης με ψευδείς αναφορές για παραπτώματα των Ουκρανών προσφύγων και προσφέρει απαίσια δικαιολογία για την εισβολή του Πούτιν. Δεδομένου ότι πολλοί Μολδαβοί συντονίζονται συνήθως στα ρωσικά τηλεοπτικά κανάλια (κυρίως για τα σαπούνια υψηλότερης παραγωγής τους), αυτή η προπαγάνδα διέρχεται, παρά τις καλύτερες προσπάθειες του ελεύθερου Τύπου.
Αλλά μαζί με τους πρόσφυγες, οι λέξεις είναι πρωτίστως αυτό που έχει αυτή τη στιγμή η Μολδαβία. «Περιμένουμε από όλους να σεβαστούν το ουδέτερο καθεστώς μας και από τη διεθνή κοινότητα να το υποστηρίξει αυτό», λέει ο Gavrilița. «Και να βοηθήσουμε τη Μολδαβία σε αυτό το αίτημα να παραμείνει ουδέτερη».
